Άγχος: Τέσσερις ψυχοθεραπεύτριες μας μιλούν για το πώς μπορούμε να το προσεγγίσουμε και να το διαχειριστούμε

Το άγχος είναι γνώριμο και οικείο σε όλους μας. Σύμφωνα με τον Λεξικό Ψυχολογίας των Χουντουμάδη και Πατεράκη (2008) «Αποτελεί μια κατάσταση αγωνίας, ανησυχίας και αβεβαιότητας που συνοδεύεται από αίσθηση επικείμενου κινδύνου. Σχετίζεται με τον φόβο, αλλά το αντικείμενο του άγχους είναι λιγότερο συγκεκριμένο από εκείνο του φόβου». Συχνά μας ταλαιπωρεί και δεν προκαλεί έκπληξη ότι είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες που κάποιος ζητά ψυχοθεραπευτική βοήθεια.

Τέσσερις ψυχοθεραπεύτριες απαντούν για τον τρόπο που προσεγγίζουν το άγχος και πώς μιλούν στους ανθρώπους που τους ζητούν βοήθεια για αυτό.

Δήμητρα Αθανασάκου, Ψυχολόγος MSc - Υπαρξιακή ψυχοθεραπεύτρια

«Η Emmy van Deurzen, γνωστή Υπαρξιακή φιλόσοφος και ψυχοθεραπεύτρια λέει πως «το άγχος είναι η ενέργεια της ζωής και την ενέργεια αυτή μπορείς να την χρησιμοποιήσεις ή μπορεί να σε συντρίψει. Αντί να προσπαθούμε να αποφύγουμε το άγχος και να το αντιμετωπίζουμε σαν ένα σύμπτωμα που πρέπει να εξαφανίσουμε, θα μπορούσαμε να το δούμε σαν την πηγή ενέργειας που μας κάνει ζωντανούς: αυτό το αίσθημα του να ανοίγομαι στην ζωή και να αισθάνομαι την ευθύνη που έχω για την ζωή μου».

Έρευνες δείχνουν ότι αυτό που είναι πραγματικά καταστροφικό, δεν είναι τόσο το ίδιο το άγχος, όσο το πώς οι άνθρωποι το αντιλαμβάνονται. Όπως έλεγε η Kelly McGonical (2013) στην καταπληκτική της ομιλία “How to make stress your friend”, όταν κάποιος αντιλαμβάνεται το άγχος ως τη βοήθεια που λαμβάνει από τον οργανισμό του για να αντιμετωπίσει την πρόκληση που έχει μπροστά του, τότε αμέσως αλλάζει η σχέση του με το άγχος. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα σταματήσει να έχει άγχος, αλλά το πώς το αντιλαμβάνεται θα είναι πια διαφορετικό. Με αυτή την έννοια λοιπόν, ίσως έχει ένα νόημα να ακούσουμε “τι μας λέει” το σώμα μας. Τι σημαίνει αυτό το άγχος που βιώνουμε αυτή την στιγμή, με άλλα λόγια. Όταν υπάρχει μια κατάσταση στην οποία κανείς βιώνει άγχος, θα μπορούσε να προσπαθήσει να κατανοήσει τα εξής: Τι είναι πραγματικά αυτό που με αγχώνει; Τι νόημα έχει για εμένα, αυτό που συμβαίνει τώρα; Ποιοι είναι οι τρόποι που αντιμετωπίζω το άγχος μου; Τι θα έκανα αν “άκουγα” το άγχος μου; Πώς θα ήταν άραγε αν καλωσόριζα το άγχος μου;

Αν απλώς βιαστούμε να εξαλείψουμε το σύμπτωμα που βιώνουμε, ίσως χαθεί η ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με την σοφία που κρύβει το σώμα μας. Κι ενώ κάποιες φορές είναι πολύ δύσκολο να δείξουμε ανοχή στο άγχος, είναι σημαντικό, όποτε μπορούμε, να προσπαθήσουμε να “μείνουμε λίγο με αυτό”, να δούμε τι μας λέει για το που βρισκόμαστε τώρα και να προσπαθήσουμε να ακούσουμε αυτά που πιθανώς έχει να μας διδάξει. Φυσικά, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Αλλά ίσως ακόμα κι αυτό να είναι εντάξει.»

Χριστίνα Βαρσαμούδη, Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt

«Το άγχος είναι ένα ψυχοσωματικό συμβάν. Αναπτύσσεται υπό συνθήκες όπου ο οργανισμός στερείται αρκετού οξυγόνου και σχετίζεται κυρίως, με συναισθήματα φόβου. Πρόκειται για σύμπτωμα (και όχι πάθηση) με βαθύτερες ρίζες. Το «υγιές» άγχος μας ενεργοποιεί και μας προστατεύει, ενώ το «παθολογικό», επιδρά αρνητικά στη λειτουργικότητά μας.

Ως ψυχοθεραπεύτρια Gestalt, δίνω έμφαση σε αυτό που βιώνεται και τον τρόπο που βιώνεται ως άγχος (: στο «πως» και «τι»), προκειμένου το άτομο να αποκτήσει επίγνωση. Καθοριστικής σημασίας στη διαδικασία αυτή, η επαφή με το σώμα και τις σωματικές αισθήσεις, τα οποία διακόπτονται εξαιτίας του άγχους.

Σκοπός της θεραπείας δεν είναι η εξουδετέρωση του συμπτώματος, αλλά η απόδοση νοήματος από το άτομο σε αυτό (: του άγχους στη ζωή του) και η αποδοχή.

Στο μεταξύ, προς ανακούφιση των έντονων συμπτωμάτων αξιοποιούνται διαθέσιμες πηγές στήριξης του ατόμου, με βασικότερη την αναπνοή του (: εκπαίδευση στην αναπνοή) και οτιδήποτε υποβοηθάει τη χαλάρωση στην καθημερινότητά του (π.χ. μουσική, σωματική άσκηση κ.ά.).»

Λητώ Καλογεράκη, Ψυχολόγος MSc Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια

«Αρχικά θα διερευνούσα και θα προσπαθούσα να βοηθήσω το άτομο να κατανοήσει ποια είναι η φωνή αυτού του άγχους, τι λόγια λέει και ποια θέματα το διακινούν. Αν το άγχος αυτό είχε να κάνει με θέματα της καθημερινής ζωής που όλοι έχουμε να αντιμετωπίσουμε και η ένταση του βιώματος του ήταν αντίστοιχη των θεμάτων που το διακινούν θα έλεγα «Ευτυχώς που το έχεις! Σε βοηθά να επιβιώνεις, να πορεύεσαι στην ζωή, σε κινητοποιεί και σε προστατεύει από τις κακοτοπιές. Το άγχος, παρά την δαιμονοποίησή του κάποιες φορές, είναι ένας σύμμαχος που, όπως και τα υπόλοιπα συναισθήματα, είναι τοποθετημένα από την φύση για να βοηθούν, να σηματοδοτούν κι όχι να μας βλάπτουν».

Αν όμως το αναφερόμενο άγχος ήταν υπερβολικό, δηλαδή έντονο, συνεχές κι αναντίστοιχο της συνθήκης που το κινητοποιεί (σαν ένας συναγερμός που χτυπάει άκαιρα και παρατεταμένα) θα προσπαθούσα να βρούμε τι το έχει ευαισθητοποιήσει και τι το συντηρεί. Οι σκέψεις που κάνουμε για ό,τι ζούμε (πχ. τον εαυτό, τον κόσμο ή και το ίδιο το βίωμα μας) επιδρά στο συναίσθημα και την συμπεριφορά μας. Έτσι και στην περίπτωση του υπέρμετρου άγχους ο τρόπος που σκεφτόμαστε για αυτό έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ένταση και την δριμύτητα με την οποία το νιώθουμε καθώς και στον τρόπο με τον οποίο προσπαθούμε να το διαχειριστούμε και να το κατευνάσουμε. Για το υπερβολικό άγχος υπάρχουν κάποια «πρότυπα σκέψης» ή τρόποι σχολιασμού του βιώματος αυτού με αρκετά απειλητικό περιεχόμενο καθώς και κάποιες συμπεριφορές διαχείρισης του που ενώ επιστρατεύονται για τον κατευνασμό του τελικά οδηγούν σε ένα φαύλο κύκλο έντασης και παράτασής του. Έτσι θα προσπαθούσα να παρέμβω στο να στοχεύσουμε σε πιο ρεαλιστικούς τρόπους σχολιασμού του άγχους και πιο φιλικούς και λειτουργικούς τρόπους αντίδρασης σε αυτό, όταν έρχεται.»

Πέγκυ Ποιμενίδου, Ψυχολόγος, MSc -Ψυχοθεραπεύτρια, Οικογενειακή Θεραπεύτρια

«Είναι βέβαιο ότι κάθε άνθρωπος βιώνει στην καθημερινότητα του ένα βαθμό άγχους και μερικές φορές είναι αυτό που μπορεί να του επιτρέπει να πηγαίνει παρακάτω, να βρίσκει λύσεις, να προστατεύεται, άλλες φορές να αντιλαμβάνεται ότι κάτι πρέπει να αλλάξει και να κατευθυνθεί προς κάπου αλλού για να συνεχίσει πιο ανακουφισμένος και συντονισμένος με τις προσωπικές ανάγκες του. Θα προέτρεπα αρχικά κάποιον να αποδεχτεί αυτή την κατάσταση αφού το άγχος είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, καλώντας τον συγχρόνως μέσα στη θεραπευτική διαδικασία να συνδέσει το άγχος του ή τα συμπτώματά του με την εξωτερική πραγματικότητα και με την ποιότητα των σχέσεών του με τους ανθρώπους. Είναι σημαντικό να μπορέσει να διερευνήσει τι είναι αυτό που τον αποσταθεροποιεί και να μπορέσει να βρει τρόπους να ανακουφιστεί και να συμπονέσει αυτό το “αγχωμένο και ανασφαλές” κομμάτι του.

Αρχικά λοιπόν, θα βοηθήσει να αποδεχτεί αυτή την κατάσταση και να την διερευνήσει με σκοπό να την αντέξει και να την ανακουφίσει και όχι με σκοπό να την καταστείλει και να την “γιατρέψει”, ώστε να συνεχίσει μια ζωή χωρίς άγχος.. Επίσης, πηγαίνοντας πίσω στην προσωπική ιστορία του κάθε ανθρώπου και μαθαίνοντας πως άντεχαν και μεταχειρίζονταν το άγχος τα μέλη της οικογένειάς του, το άτομο αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι είναι ένα κομμάτι μιας ευρύτερης ιστορίας, που είναι γραμμένη από άλλους ανθρώπους και ότι ο ίδιος έχει τη δυνατότητα να ξαναγράψει το σενάριο με πιο λειτουργικό τρόπο για τον ίδιο. Τέλος, στην αντοχή και στη μείωση του άγχος μπορεί να βοηθήσουν συμπληρωματικά η φροντίδα του εαυτού, η καλή διατροφή, η γυμναστική, οι ασκήσεις αναπνοών και χαλάρωσης, η επαφή με τους ανθρώπους»

Ευχαριστώ θερμά τις συναδέλφους:

Δήμητρα Αθανασάκου

Ψυχολόγος, MSc - Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεύτρια

Facebook: https://www.facebook.com/athanasakoud/

Website: http://athanasakou.com/

Email: [email protected]

Χριστίνα Βαρσαμούδη

Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt

Email: [email protected]

Facebook: http://www.facebook.com/Γραφείο-Ψυχοθεραπείας-Χριστίνα-Βαρσαμούδη-1890983797836795/

Λητώ Καλογεράκη

Ψυχολόγος MSc - Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια